İsim ve Soy İsim Değiştirme Davası

Doğumdan, yaşam sonlanana kadar kişinin adı ve soyadı, dış dünyadaki ilk imzasıdır. Önyargıların ve sınıflandırmaların giderek arttığı günümüzde, kişinin adı sosyal ortamlarda adeta bir kartvizit işlevi görmekte; aynı zamanda hukuken kişilik hakları kapsamında korunmaktadır. “Kişiler bulundukları sosyal çevrede tepki görmesi veya isimlerinin insanlar üzerinde olumsuz etkisini hissetmeleri nedeniyle mevcut isim veya soy isimlerini değiştirmek isteyebilirler.

Bizim makalemizde işleyeceğimiz “isim ve soy isim değiştirme davası”, isim ve soy isminde hata ve yanlış yazım kaynaklı olmayan nedenlerle isim soy ismini değiştirmek isteyen kişileri konu alır. Özellikle medyada son zamanlarda her isim ve soy ismin e devlet uygulaması üzerinden değiştirilebileceği haberleri vatandaşları yanlış yönlendirmektedir.

E devlet üzerinde yapılan isim ve soy isim değişiklikler sadece açık yazım ve imla hatalarını konu alır. Bu nedenle isim ve soy isim değişikliklerini ikiye ayırarak incelemek daha doğru olacaktır.

E-Devlet Üzerinden Değiştirilebilen Düzeltmeler

2019 yılında yürürlüğe giren düzenleme (7039 sayılı Kanun ve 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun geçici 11. maddesi) uyarınca, isim veya soy isminde belirgin derecede yazım veya noktalama işaretleri başta olmak üzere imla hataları ile soyadındaki açık Türkçe kurallarına aykırılıklar nüfus müdürlüklerince mahkeme kararı olmaksızın düzeltilebilir.

• Örnek: “Mehmet” yerine yanlışlıkla “Mehmt” yazılmışsa, “Demir” yerine “Demirr” yazılmışsa bu tür hatalar düzeltilebilir.
• Bu tür açık yazım hataları için başvurular e-Devlet yapılabileceği gibi doğrudan nüfus müdürlüğüne de yapılabilir.
• İsim ve soy isimdeki açık bir imla hatası nedeniyle değişiklik başvurusu sadece bir defaya mahsus yapılabilir ve sadece belirgin hata veya yazım yanlışları düzenlenir.

 

Mahkeme Yoluyla Dava Açılarak Yapılacak Değişiklik

Eğer kişi, mevcut ismini herhangi bir nedenle tamamen değiştirmek istiyorsa örneğin Ayşe isminde biri ismini Merve olarak değiştirmek istiyorsa veya Çelik olan soyadını Demir olarak değiştirmek istiyorsa dava açarak kanundaki buna ilişkin şartları taşıdığını ispat etmek suretiyle mahkeme kararı alması gerekmektedir. Bu tip isim ve soy isim değişikliklerinde mahkeme kararı aranmasının sebebi kişinin kimlik bilgilerindeki değişikliği konu almasıdır ve bu esaslı bir değişikliktir.

Kişinin kimlik bilgilerindeki bu denli esaslı bir değişikliğin bir çok resmi dairede geçmişe dönük yapılan işlemlerde tanınması gerekir. Bu nedenle de kanun isim ve soy isim değişikliklerini haklı bir sebebe bağlamıştır. Şöyle ki;

İsim değiştirme davalarını düzenleyen madde, Türk Medeni Kanunu’nun 27. Maddesidir. TMK m.27’de “Adın değiştirilmesi, ancak haklı sebeplere dayanılması halinde hâkimden istenebilir.” Maddede açıkça soy isim ibaresi dahil edilmemiş görünse de soyadının değiştirilmesi de aynı usul ve esaslara tabidir.

 

İsim, Soy İsim değiştirmek İçin Aranan Haklı Sebepler

Yukarıda da belirtildiği gibi isim veya soy isim değişikliği sadece haklı sebebin varlığı halinde hakimden istenebilir. Kanunda haklı sebeplerin ne olduğu sayılmamıştır. Çünkü haklı sebepler kişiye göre farklılık gösterebilir. Belki toplum tarafından komik karşılanan bir isim konusunda isim değiştirme isteği anlaşılabilir fakat kişinin travma yaratan bir olay nedeniyle isim soy isim değiştirmek istemesi gibi kişinin özel durumlarına ilişkin talepleri hakimin takdirine bırakılmıştır. Ailesini dolandıran amcasının ismini taşımak istememesi gibi özel durumlarla karşılaşılması da kanunun haklı sebepleri sınırlı tutmasının önüne geçmiştir.
Bazı haklı sebep kabul edilen örnekler ve Yargıtay kararları şunlardır:

İsmin sosyal ortamlarda gülünç kabul edilmesi bu nedenle insan ilişkilerinde bundan kötü manada etkileniyor olması isim veya soy ismini değiştirmek için haklı neden sayılmıştır. Yargıtay 8. HD, E.2017/4352, K.2017/9872 numaralı karada toplumda gülünç olan isimlerin değiştirilmesi haklı sebep saymıştır.

Kişinin ismini veya soy ismini kullanmak istemesini engelleyecek bir olay yaşaması. İsmini aldığı aile üyesinden kendisine veya ailesine yönelik sarsıcı bir olay yaşaması örnek olarak verilebilir. Bunun yanında iletişimi kesmiş olduğu baba veya dedesinin ismini taşımak istememesi yine yaygın örneklerdendir. Kötü etkileri üzerinden atamaması, sosyal hayatında bu nedenle sorun yaşıyor olması isim ve soy isim değiştirmesine haklı neden olarak gösterilebilir.

En yaygın isim ve soy isim değiştirme nedenlerindendir dini, kültürel nedenlerdir. Toplumumuzda çoğu isim dini ve kültürel özellikler taşır. Özellikle din değiştiren bireyler dini temelli isimlerini değiştirme gereği duymaktadırlar. Örneğin Müslüman olan bir kişi başka bir dini benimsemesi halinde isminin Muhammet olmasını tercih etmeyebilir. Bu nedenle ilgili Yargıtay kararları da dini ve kültürel nedenlerle isim, soy isim değişikliğinin haklı neden saymıştır.

Tıbbi imkanlarında gelişmesiyle de yaygınlaşan cinsiyet değişikliği ameliyatları sonrası isim değişikliğiyle de fazlaca karşılaşılmaktadır. Cinsiyet değiştiren bir kişi, ismini yeni cinsiyetine uygun bir isimle değiştirmek isteyecektir. Yargıtay bu isim, soy isim değişikliklerini de haklı sebep saymıştır.

Soyadının manası anlamında veya mecazi olarak kötü çağrışımlar yapıyor olması kişinin soy adını değiştirmek istemesine neden olabilir. Toplumumuzda sahibinin utanç duymasına neden olan soy isimleri yaygındır. Önceki nesiller değiştirmeyi düşünmemiş olsa bile yeni nesil sosyal ortamda soyadından utanç duyması nedeniyle değiştirmek isteyebilir. İlgili Yargıtay kararları da bu nedenle soy isimlerini değiştirmek isteyen kişiler için haklı sebep saymıştır.